Mindfulness – słowem wstępu
Jako dorośli wiemy, że każdego dnia czekają na nas zarówno ciepłe, radosne chwile, jak i te pełne obaw. Emocje, które odczuwamy na co dzień, gromadzą się w nas, aby wreszcie znaleźć drogę ujścia – kontrolowaną lub nie. Musimy wiedzieć, że podobnie jest z naszymi pociechami, jednak – jako że nie mają one jeszcze takiego doświadczenia, jak my – często nie są w stanie w korzystny dla siebie sposób pozbyć się tej energii.
Z pomocą przychodzi Mindfulness. Co to jest i jak pracować z dziećmi, omawialiśmy w innym artykule na naszym blogu, ale podkreślmy najważniejsze rzeczy. Jest to praktyka polegająca na skupieniu uwagi na chwili obecnej – bez zbędnego analizowania, oceniania czy osądzania. To stan uważnej obecności, pomagający nam zwrócić własną uwagę na siebie, myśli, emocje, a także ukryte potrzeby.
Mindfulness może być bardzo pomocny w pracy z dziećmi. Najmłodsi, którzy dopiero rozpoczynają swoją drogę z nauką i uczą się funkcjonować w większej grupie, często mają trudności z kontrolowaniem własnych zachowań oraz emocji. Praktykowanie uważności na tak wczesnym etapie to doskonałe rozwiązanie, gdy jako rodzice lub nauczyciele chcemy nauczyć dziecko samoświadomości, a także zrozumienia względem siebie czy własnych reakcji. Korzyści płynących z wykorzystania mindfulness w przedszkolu i szkole podstawowej jest jednak znacznie więcej. Poprawa koncentracji, rozwijanie empatii, kształtowanie odporności emocjonalnej i redukcja stresu – to tylko niektóre z nich.
Istnieją różne sposoby na wprowadzenie mindfulness do pracy z dziećmi. Można tego dokonać na przykład poprzez wspólne, grupowe medytacje (które dalekie są od religijnych rytuałów, obrzędów czy wprowadzania w trans), ćwiczenia oddechowe, gry i zabawy sensoryczne oraz codzienne praktyki uważności.
Mindfulness w przedszkolu – zdanie pedagogów
W przypadku najmłodszych trening uważności owocuje nie tylko rozumiem samego siebie, lecz także rówieśników. Psycholodzy i pedagodzy sugerują, iż wspólna praktyka w grupie powoduje poprawę relacji między dziećmi, uczy umiejętności mentalizowania oraz szacunku (wchodzenia w czyjąś „skórę”), a także łagodzi konflikty. To szczególnie ważne, jeśli klasa liczy wiele osób, jednak niektóre z nich izolują się lub nie są w stanie działać w grupie.
To wciąż nie wszystkie korzyści płynące z mindfulness. Z uwagi na ogrom pozytywów coraz więcej przedszkoli i szkół decyduje się na wprowadzenie programów uważności. Nie zapominajmy jednak, że choć trening uważności można wprowadzać poprzez zabawę, to należy wykonywać go umiejętnie. Nauczyciele powinni dopasować zadania do wieku oraz możliwości dziecka, korzystając przy tym ze specjalistycznych opracowań tworzonych przez terapeutów. Używanie ćwiczeń czy scenariuszy zajęć, które są dostępne na forach i nie specjalistycznych stronach, może prowadzić do braku efektów wsparcia edukacyjnego lub całkowicie mijać się z założeniami treningu uważności(!)
Mindfulness – scenariusz zajęć
Na tym etapie powinniśmy poznać podstawowe różnice pomiędzy treningiem uważności dla osoby dorosłej a mindfulness w przedszkolu. Scenariusz zajęć przygotowany dla dziecka powinien uwzględniać:
- odpowiedni sposób wykonywania ćwiczeń,
- zrozumiały język komunikacji,
- kreatywne, angażujące zabawy,
- określone cele praktyki, na przykład relaksację,
- czas trwania treningu - na tyle krótki, by móc osiągnąć efekty, nie nudząc dziecka.
Praktyka powinna być wciągająca, aby nie zniechęcić dzieci do następnych zajęć. Warto postawić na ćwiczenia, dzięki którym zaangażują się zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Odpowiednio dobrane zadania wyostrzą zmysły, wzbudzą zainteresowanie, a także skłonią do logicznego myślenia oraz dostrzegania nowych rozwiązań tego samego problemu.
POLECAMY
Trening uważności w przedszkolu poprzez zabawę
W przypadku naszych pociech najlepszym rozwiązaniem może okazać się kreatywny trening uważności. Scenariusz zajęć powinien łączyć zabawę z nauką rozumienia własnego ciała, emocji i potrzeb. Z pewnością możemy postawić na:
- świadome oddychanie,
- medytację z wykorzystaniem wyobraźni,
- świadome chodzenie,
- skupianie się na zmysłach,
- uświadamianie sobie własnych emocji,
- kolorowanie mandali.
Jak wykonać poszczególne ćwiczenia? Jeśli decydujemy się na świadome oddychanie z dzieckiem, możemy zacząć od poproszenia go, aby usiadło w wygodnej pozycji np. po turecku lub położyło się na podłodze. Następnie zachęćmy je do skupienia się na procesie nabierania powietrza do płuc i wydychania go. Możemy pokazać mu na sobie, w jaki sposób położyć ręce na brzuchu, aby poczuło, że klatka piersiowa i brzuch się delikatnie unoszą. Ćwiczenie to jest szczególnie pomocne w przypadku dzieci z deficytem koncentracji lub szybko rozpraszających się podczas testów.
Drugim ćwiczeniem jest medytacja ze zwierzętami. Prosimy dziecko, aby wyobraziło sobie swoje ulubione zwierze, a następnie wcieliło się w jego skórę. Następnie powinno zamknąć oczy i przenieść się w wybrane przez siebie miejsce, które wiąże się pozytywnymi emocjami – na przykład nad morze czy na plac zabaw. Zachęćmy je, by skupiło się na dźwiękach, zapachach oraz całym otoczeniu, a także opowiedziało o nich, angażując w tym celu wszystkie zmysły.
Jeśli wybieramy świadome chodzenie, poprośmy dziecko, żeby chodziło bardzo wolno i skupiało się na każdym kroku. Może opowiadać, co czuje pod stopami. Przydatne może okazać się stworzenie ścieżki sensorycznej, która pogłębi doznania dziecka. Powinno skupić się na nich i na samych stopach; na tym, jak dotykają ziemi oraz jakie uczucia to wzbudza. Poza tym kilkulatek podczas wykonywania zadania ma również koncentrować się na utrzymaniu równowagi – na przykład stojąc na jednej nodze bądź robiąc jaskółkę. To ćwiczenie pomaga zrelaksować się i skupić na otoczeniu.
W przypadku, gdy chcemy zaangażować zmysły malucha, prosimy go, aby najdokładniej jak może, opisał wszystko to, co widzi, czuje i słyszy. Możemy dać dziecku coś do zjedzenia (ulubiony przysmak na zachętę ), a następnie wspólnie opisać smak. Dobrze jest wykorzystać także drewniane przedmioty, kamyki bądź pluszowe zabawki, aby aktywować zmysł dotyku.
Niezwykle istotna w praktyce mindfulness w przedszkolu jest świadomość emocji. Aby nad nią popracować, możemy poprosić dziecko, aby nazwało lub narysowało na kartce wszystkie swoje uczucia, które pojawiają się w ciągu dnia, wraz z poszczególnymi sytuacjami. Powinno wskazać, co dokładnie je spowodowało, a także zastanowić się nad sensem opisywanego zdarzenia. Dzięki temu maluch nauczy się lepiej rozpoznawać swoje emocje, a co za tym idzie – zarządzać nimi.
Kolorowanie mandali jako technika mindfulness
Kolorowanie mandali to popularna technika medytacyjna, która może przynieść wiele korzyści dla zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Najważniejsze z nich to:
- redukcja stresu, lęku i niepokoju,
- poprawa koncentracji, a także wypracowanie umiejętności skupiania uwagi,
- rozwój kreatywności i zdolności manualnych,
- relaks, odprężenie.
Mindfulness w przedszkolu to doskonała praktyka zarówno dla dzieci wyraźnie zestresowanych oraz izolujących się, jak i tych z pozoru spokojnych, ekstrawertycznych. Ćwiczenia mogą przybierać zarówno formę zadań umysłowych, jak i relaksacyjnych treningów fizycznych. O tym pisaliśmy już w jednym z naszych poprzednich artykułów: Joga w przedszkolu – jak zorganizować zajęcia dla najmłodszych? Zachęcamy do wprowadzenia wspólnej praktyki nie tylko w szkole, lecz także w domu, aby efekty treningu były trwalsze i szybsze.
Bibliografia:
-
Trening koncentracji i trening uważności dla dzieci. Workbook ćwiczenia dla dzieci i rodziców, Marta Gargas.
- Zrelaksowany uczeń – mindfulness dla dzieci i młodzieży, Jarosław Chybicki.
- Mindfulness for Kids: 30 Fun Activities to Stay Calm, Happy, and In Control Tłumaczenie Joanna Sugiero, wyd. Helion.
- Mindfulness – trening uważności sposobem na spokojne i zrelaksowane dziecko, Wydawnictwo Forum Media.
- Trening uważności w pracy z dziećmi i młodzieżą, Wydawnictwo Forum Media.
- Scenariusz zajęć „Uwaga skupiona na oddechu”, Wydawnictwo Forum Media.
- Joga dla dzieci, Wydawnictwo Forum Media.
