Wysoka wrażliwość – co to właściwie jest?
Na wstępie musimy podkreślić jedną rzecz – wysoka wrażliwość to nie zaburzenie czy choroba psychiczna. Jest to sposób odbierania otoczenia, innych ludzi, a także samego siebie. Wiąże się z odczuwaniem intensywniejszych emocji – zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych, dlatego, jeśli jesteśmy WWO, możemy uchodzić za wybuchowych, płaczliwych lub nazbyt ekscytujących się doświadczeniami.
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, skąd bierze się wysoka wrażliwość. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że ma ona podłoże biologiczne, a konkretnie jest związana z wyższym poziomem aktywności układu nerwowego i wrażliwością sensoryczną. Wysoka wrażliwość może mieć również podłoże genetyczne oraz być dziedziczona po rodzicach.
Wysoko wrażliwe dziecko – objawy
Jako że wysoka wrażliwość nie jest chorobą, trudno mówić w jej kontekście o objawach. Wyróżnia się jednak pewne różnice w odbieraniu otoczenia przez dziecko i w jego funkcjonowaniu w społeczeństwie, dzięki którym podjęcie odpowiednich kroków jest znacznie łatwiejsze.
Wysoka wrażliwość może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla funkcjonowania dziecka. Z jednej strony osoby z wysoką wrażliwością często wykazują większe wyczucie dla potrzeb rówieśników, są też bardziej kreatywne, a także wrażliwe na sztukę czy piękno. Z drugiej strony mogą mieć trudności w radzeniu sobie z emocjami, łatwo się przeciążać, a co za tym idzie – wymagać większej ilości czasu i przestrzeni osobistej do regeneracji.
Ponadto u wysoko wrażliwego dziecka możemy zaobserwować:
- ponadprzeciętnie rozwiniętą wyobraźnię,
- głęboką refleksyjność i popadanie w zadumę,
- wysoką empatię,
- marzycielstwo, fantazjowanie,
- nadwrażliwości sensoryczne.
Dziecko wysoko wrażliwe - cechy charakteru i osobowość
Jeśli wciąż nie jesteśmy pewni, czy nasze dziecko jest wysoko wrażliwe, powinniśmy zwrócić uwagę na pewne cechy, które mogą być charakterystyczne dla tego sposobu odczuwania świata. Nie zapominajmy jednak, że każdy człowiek jest indywidualną jednostką – nie trzeba więc spełniać wszystkich wymogów, by być WWO.
Lista cech charakteru i osobowości obejmuje:
- otwartość na doświadczenia,
- neurotyczność,
- asertywność,
- buntowniczość,
- opozycyjność względem zasad,
- niską zdolność do radzenia sobie ze stresem,
- impulsywność.
Dziecko wysoko wrażliwe w przedszkolu – z jakimi trudnościami się zmaga?
Wiek przedszkolny to niełatwy okres nie tylko dla dziecka wysoko wrażliwego. Wiąże się bowiem z koniecznością odnalezienia się w grupie, dostosowania do nowych zasad, a także nauką odpowiedniego reagowania na sytuacje społeczne. Tak jak i my – dorośli – często czujemy się przemęczeni towarzystwem współpracowników oraz natłokiem bodźców, tak samo naszym pociechom może zabraknąć energii.
POLECAMY
Dziecko wysoko wrażliwe w przedszkolu zmaga się przede wszystkim z trudnościami w adaptacji. Ponadto ze swoją buntowniczą, często neurotyczną osobowością może czuć się zagubione w rzeczywistości pełnej zasad i regulaminów. Jako rodzice lub nauczyciele maluchów odczuwających wszystko intensywniej zapewne zauważymy także trudności separacji, z którą wiąże się silny stres.
Nie możemy zapominać również o problemach z regulacją emocji, których konsekwencją są częste wybuchy płaczu, złości, a nawet agresja. Choć nie zawsze występują, warto im zapobiegać poprzez trening uważności i edukację w zakresie własnego ciała, potrzeb oraz uczuć. Często pojawiają się też: nerwowość, brak koncentracji, a także pobudzenie.
Jak pomóc dziecku wysoko wrażliwemu? Trening uważności
W jaki sposób wspierać wysoko wrażliwe dziecko? W ich przypadku pomocny może okazać się trening uważności, który podpowie przedszkolakowi jak radzić sobie ze stresem i silnymi emocjami. Opiera się on zarówno na koncentracji, jak i akceptacji, dzięki którym świadomie zagłębimy się w siebie oraz poznamy otoczenie. Dzięki regularnej praktyce maluch nauczy się samokontroli w sytuacjach stresowych, a co za tym idzie – nie będzie tak często wybuchał złością ani płaczem.
Z mindfulness płynie wiele innych korzyści, m.in.:
- wzrost samoświadomości – dziecko nauczy się rozpoznawać i nazwać swoje emocje,
- poprawa koncentracji i uwagi – skupienie się na obecnej chwili pomaga zredukować negatywny wpływ bodźców zewnętrznych,
- zmniejszenie lęku i stresu – maluch uczy się technik relaksacyjnych i oddechowych,
- poprawa samodyscypliny i samoregulacji.
Trening uważności przybiera różne formy w zależności od celu, który chcemy osiągnąć. W przypadku wysokiej wrażliwości powinniśmy rozważyć medytację, ćwiczenia oddechowe, praktyki wizualizacyjne i gry sensoryczne. Ważne jest, aby program prowadzony przez doświadczonego pedagoga był dostosowany do wieku i potrzeb dziecka.
Ćwiczenia na regulację emocji dla dziecka
Jeśli zdecydujemy się na regulację emocji dziecka z pomocą mindfulness, możemy wykorzystać do tego:
- ćwiczenia oddechowe – są to proste techniki, takie jak świadome oddychanie, mogące pomóc dziecku w zrelaksowaniu się i wyciszeniu. Przykładowo: jako rodzice lub nauczyciele możemy zachęcić przedszkolaka do skupienia uwagi na własnym oddechu. Poprośmy go, aby powtarzał w myślach „wdech” i „wydech” z rękoma ułożonymi na brzuszku,
- visual aids, czyli świadome oddychanie poprzez zabawę, np. z bańkami mydlanymi,
- zadania angażujące zmysły – polegają one na skupianiu uwagi dziecka na dźwiękach, zapachach czy obrazach, bez oceniania lub identyfikowania ich. W tym celu możemy wykorzystać rytmiczną muzykę,
- ćwiczenia wizualizacyjne – mają na celu rozwijanie wyobraźni i kreatywności poprzez wizualizowanie ulubionych miejsc lub zwierząt maluszka,
- ćwiczenia ruchowe – proste treningi na świeżym powietrzu, takie jak joga lub tai-chi, mogą pomóc w zrelaksowaniu się i skupieniu uwagi.
Jeśli obawiamy się, że trening uważności nie przypadnie dziecku do gustu lub sprawi, że przyczyni się do jego frustracji, możemy znaleźć sposoby na urozmaicenie praktyki i dostosowanie jej do indywidualnych potrzeb pociechy. Jak to praktycznie zrobić, pisaliśmy o tym w jednym z naszych poprzednich artykułów: Czy trening uważności może być atrakcyjny dla dziecka?. Wykorzystując opisane tam metody, a także dobierając odpowiednie ćwiczenia, sprawimy, że wysoko wrażliwe dziecko uspokoi się i zawiąże nowe przyjaźnie. Warto podkreślić, że skutki dobrze prowadzonego mindfulness nie będą tylko widoczne “przez chwilę” czy w samym okresie dorastania. Umiejętności nabyte w czasie treningu zostaną z dzieckiem już na zawsze, a to zdecydowanie ułatwi mu funkcjonowanie w dorosłości, która dla osób wysoko wrażliwych bywa również pełna emocji czy uczuciowych wyzwań.
Bibliografia:
- Praca z dzieckiem wysoko wrażliwym w przedszkolu, Wydawnictwo Forum Media.
- Mindfulness – trening uważności sposobem na spokojne i zrelaksowane dziecko - Wydawnictwo Forum Media.
- Nadwrażliwość emocjonalna u dzieci - objawy, Wydawnictwo Forum Media.
- WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO Diagnoza i wspieranie rozwoju, Eliza Kapica – Kot
- Wspieranie rozwoju dzieci wysoko wrażliwych, Monika Baryła-Matejczuk.
- Wysoko wrażliwe dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?, Elaine Aron.
- https://www.mindfulkids.pl/artykul/jak-zachecic-dziecko-do-mindfulness
