Zmysł smaku u dzieci
Zmysł smaku umożliwia nam rozpoznawanie substancji chemicznych pobudzających receptory zlokalizowane na języku, podniebieniu, w gardle i krtani. Są one wrażliwe na pięć podstawowych smaków: słodki, słony, kwaśny, gorzki i umami (określany jako pikantny lub mięsisty). Każdy z nich ma własne szlaki nerwowe, które przekazują informacje do mózgu.
Najmłodsi domownicy mają znacznie wrażliwsze kubki smakowe niż dorośli. Preferują produkty słodkie i unikają gorzkich smaków — szczególnie tych kojarzących się z nieprzyjemnymi doświadczeniami np. wizytą u lekarza bądź koniecznością przyjmowania niedobrego leku. Pamiętajmy, że zmysł ten rozwija się stopniowo wraz z wiekiem, dlatego nie powinniśmy karcić pociechy za „wybrzydzanie” czy wybiórczość pokarmową, a zamiast tego wspierać go i motywować.
Jak objawiają się zaburzenia zmysłu smaku u dziecka?
Zaburzenia zmysłu smaku cechują mniej lub bardziej charakterystyczne objawy w zależności od źródła problemu. Powinniśmy skonsultować się ze specjalistą, jeśli zauważymy, że maluch:
- odrzuca jedzenie. Dziecko może wykazywać niechęć do wielu produktów lub unikać pewnych rodzajów jedzenia, np. tylko owoców bądź makaronów,
- nadmierne interesuje się produktami słodkimi lub słonymi, co może wskazywać na nieodczuwanie pozostałych smaków,
- uskarża się na nieprzyjemne doznania smakowe. Dziecko może odczuwać gorzki, kwaśny lub metaliczny posmak w ustach, nawet jeśli nie spożyło żadnego produktu,
- zmienia preferencje lub odrzuca pokarmy, które wcześniej lubił,
- nie reaguje na smaki (niektóre lub wszystkie).
Czy da się pobudzić zmysł smaku?
Jeśli wykluczymy zaburzenia organiczne całkowicie uniemożliwiające odczuwanie smaków, możemy pobudzić zmysł naszego dziecka poprzez wspólne ćwiczenia i zabawy. Wśród polecanych przez specjalistów sposobów znajdziemy:
- spożywanie różnorodnych produktów, biorąc pod uwagę wiek oraz możliwości dziecka,
- utrzymywanie higieny jamy ustnej (szczotkowanie zębów, nitkowanie, a także regularne wizyty u stomatologa),
- eksperymentowanie ze smakami i próbowanie nowych potraw, przypraw oraz produktów,
- ćwiczenia sensoryczne,
- trening uważności.
Musimy pamiętać, że nie ma jednego idealnego rozwiązania dla każdego. Jako rodzice powinniśmy koncentrować się na zaspokojeniu potrzeb maluszka i dopasowaniu jadłospisu pod jego upodobań, stanu zdrowia oraz możliwości. Pamiętajmy też, że niektóre produkty (np. grzyby czy ostre papryczki) są niewskazane w przypadku najmłodszych dzieci, dlatego jeśli chcemy w bezpieczny sposób pobudzić zmysł smaku, powinniśmy z nich zrezygnować.
Szczególnie jest to istotne w przypadku dzieci z autyzmem i ze spektrum autyzmu – jeśli chcesz pobudzić zmysł smaku i zachęcić dziecko do jedzenia warzyw musisz zastosować niekiedy delikatniejsze podejście lub opracować długotrwały plan „zaznajamiania i przekonywania”. Czasami standardowe metody całkiem zawiodą, a kluczową rolę odegra tu Twoja pomysłowość i cierpliwość.
Zmysł smaku — zajęcia dla dzieci i zabawy sensoryczne
Zabawy sensoryczne angażują wszystkie zmysły dziecka, a ponadto rozwijają też umiejętność odczuwania i regulowania własnych emocji. Pomagają dziecku poznawać świat poprzez słuch, wzrok, dotyk i zapachy. Doskonale sprawdzają się zatem w przypadku zaburzeń odczuwania smaku. Do codzienności warto wprowadzić takie aktywności jak:
- zgadywanie smaków. Przygotujmy produkty spożywcze i stwórzmy kilka kategorii, sugerując się ich słodkością, kwaskowatością, gorzkością, ostrościami oraz umami. Następnie pozwólmy dziecku spróbować każdego z nich, a w dalszej kolejności odgadnąć, jaki ma smak,
- wspólne przygotowanie potraw i zabawa w kucharza. Dziecko może pomagać w gotowaniu, robieniu kanapek oraz doprawianiu posiłków. To pozwoli mu nie tylko na rozwijanie zmysłu smaku, lecz także zdolności kulinarnych oraz estetycznych,
- degustacja soków owocowych. Jeśli mamy w domu sokowirówkę lub blender, możemy przygotować koktajle, soki lub smoothie owocowe i warzywne z dodatkiem egzotycznych przypraw, a następnie zaaranżować degustację. Pociecha, jako jury, będzie musiała wybrać najlepszy i najgorszy smak. Możecie również wprowadzić metodę skalową, aby dziecko mogło dłużej analizować dany smak i zastanawiać się, w jakim stopniu jest dobry/niedobry od poprzedniego. Wiąże się to z ponowną i regularną degustacją tych samych produktów, a zatem z pogłębieniem ćwiczenia i jego założeń,
- układanie produktów na podstawie smaku — od najmniej wyraźnego do najintensywniejszego.
Jadalne farbki
Jadalne farbki dla dzieci to produkty spożywcze, które mają na celu pobudzanie zmysłu smaku. Dostępne są w formie płynu lub proszku w określonych kolorach. Możemy ubarwić nimi ciasto, galaretkę, wodę, koktajl i każdą inną potrawę, aby w oczach dziecka nie wyglądała na nudną czy nieapetyczną. Czerwone ziemniaki? Dlaczego nie! To nie tylko ożywi wyobraźnię malucha, lecz także zachęci go do sprawdzania barw na innych produktach.
POLECAMY
Metoda ta sprawdza się między innymi w przypadku kilkulatków zupełnie niezainteresowanych jedzeniem. Farbki nie tylko zmieniają kolor dania lub napoju, lecz także wpływają na jego smak, zapach, a nawet konsystencję. Przed zakupem warto przyjrzeć się upodobaniom dziecka, by następnie wybrać wariant najbardziej im odpowiadający — np. kwaśny cytrusowy lub słodki truskawkowy.
Farbki spożywcze są bezpieczne i zgodne z restrykcyjnymi normami obejmującymi produkty dla najmłodszych. Nie musimy się zatem obawiać o bezpieczeństwo naszej pociechy czy ewentualne dolegliwości żołądkowe.
Odgadywanie smaków
Zabawa sensoryczna w odgadywanie smaków angażuje, wzbudza ciekawość i pobudza zmysły – również węchu oraz wzroku. Zanim zaczniemy grać, zaopatrzmy się w takie produkty jak:
- gorzka czekolada,
- sok z cytryny,
- batonik mleczny,
- solone orzeszki,
- słonecznik,
- inne ulubione przysmaki dziecka.
Pamiętajmy, że aby nasze dziecko czuło się komfortowo, musimy zadbać o odpowiednie warunki oraz spokojną, bezpieczną przestrzeń. Dobrze jest zdecydować się na produkty lubiane lub takie, których dziecko wcześniej nie próbowało. A co w przypadku, gdy maluch obawia się spróbować jakiejś rzeczy podczas zabawy? Nie zmuszaj go do tego, ale nie odpuszczaj przy kolejnej rundzie! Możesz na zachętę samemu spróbować i zrobić adekwatną dla smaku minę, a następnie zapytać malucha, jak sądzi, czy to było słodkie, słone, owocowe, warzywne itd.? Takie rozbudzanie ciekawości może spowodować przełamanie obaw i zaowocować chęcią spróbowania.
Zabawy sensoryczne rozwijają i pobudzają zmysł smaku. Dla dzieci mogą też stanowić ciekawą, rozwijającą aktywność, którą można inicjować każdego dnia w warunkach domowych.
Jak się okazuje, kuchnia to miejsce pozwalające nie tylko angażowanie węchu czy wzroku, lecz także umożliwiające ćwiczenie pamięci. Jak to możliwe? Temat ten poruszyła Agata Bator-Mysłek w artykule pt.: „Pamięć… od kuchni!”. Przeczytaj i otwórz swojemu dziecku drogę do satysfakcjonującej nauki świata, która jest o wiele ciekawsza w towarzystwie różnorodnych smaków i zapachów!
Bibliografia:
- Sensoryczne zabawy stymulujące zmysł węchu i smaku, Paula Piekutowska.
- Zaburzenia integracji sensorycznej cz.6 Zmysł węchu i smaku, Małgorzata Nikończuk.
- Kształtowanie preferencji smakowych we wczesnym okresie życia, Ewa Toporowska-Kowalska, Marzena Funkowicz.
- Zmysł smaku – istota, zaburzenia, diagnoza, terapia (na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi), Renata Marciniak‑Firadza.
- Sensomotoryczny świat dziecka (cz.I), Magdalena Żelazowska-Dojka.
- Zaburzenia integracji sensorycznej oraz ich oddziaływanie na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym – w oparciu o teorię i praktykę pedagogiczną, Bartosz Wenczyński.
- Nawyki żywieniowe dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, Beata Głodzik, LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII – 2013.
