W tym artykule:
- Co znaczy uważność dzieci?
- Co daje dziecku uważność?
- Jak ćwiczyć uważność u dzieci? – Porady dla rodziców.
- Uważność dla dzieci – 3 łatwe ćwiczenia.
CO ZNACZY UWAŻNOŚĆ DZIECI?
Nie bójmy się tego powiedzieć. Uważność dla dzieci to temat na topie, szczególnie wśród rodziców dzieci w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. I choć w Europie moda na mindfulness jest dość nowym zjawiskiem, to tak naprawdę w innych tradycjach korzysta się z niej już od ponad 2500 lat. Co właściwie znaczy uważność?
Większość z nas przypisze temu słowu mnóstwo synonimów jak na przykład koncentracja, skupienie, uwaga, wyciszenie, myślenie, medytacja, dociekliwość i rozwaga. To całkiem trafne porównania, choć uważność dla dzieci niezwykle trudno ująć w sztywne ramy definicji. Uważność to szacunek do siebie i świata, czujność i w pełni świadome (przytomne) doświadczanie chwili obecnej. To kierowanie uwagi na konkretne zagadnienia. Uważność obejmuje zarówno nas samych (ciało, myśli, emocje), jak i bodźce docierające z otaczającego nas świata przyrody, obiektów i innych ludzi. To świadomość zewnętrznych i wewnętrznych doświadczeń odnoszących się do naszych emocji.
CO DAJE DZIECKU UWAŻNOŚĆ?
Być może będziesz zaskoczony, ale techniki uważności nie sprawią, że mały domownik przestanie się złościć, kłócić lub obrażać. Ćwiczenia uważności nie mają na celu tłumienia emocji, odrzucenia ich, nieodczuwania i zmiany temperamentu młodego człowieka. Mogą za to dostarczyć dziecku skutecznych narzędzi, za pomocą których jego świadomość o sobie i otaczającym świecie znacznie wzrośnie, a zarządzanie emocjami będzie bardziej efektywne.
Systematyczne kształtowanie świadomego bycia tu i teraz to terapeutyczne działania, które może przeprowadzać z dzieckiem każdy, a więc pedagog, nauczyciel, psycholog, terapeuta i rodzic. Jakie są główne korzyści praktykowania uważności u dzieci? Mindfulness to przede wszystkim sprawdzony sposób na minimalizowanie negatywnych, przytłaczających myśli i poziomu stresu. Ćwiczenia oparte na uważności zwiększają kontrolę nad reakcjami emocjonalnymi, a tym samym niwelują nawykowe (schematyczne) reakcje na emocje i doznania.
Nawet krótkie, lecz systematyczne sesje uważności przynoszą mierzalne efekty w postaci poprawy funkcjonowania w sferze emocjonalnej i poznawczej (poprawa pamięci, koncentracji i funkcjonowania mózgu). Mindfulness ułatwia świadome przejście z poziomu napięcia, stresu i trudnych emocji na poziom obserwacji, wyciszenia, relaksacji i skupienia na tym, co tu i teraz, bez oceniania zjawisk, ich klasyfikowania i interpretacji.
POLECAMY
JAK ĆWICZYĆ UWAŻNOŚĆ U DZIECI? – PORADY DLA RODZICÓW
Czy zatem uważność i skupienie się na tym, co tu i teraz oznacza wyparcie z myśli i z pamięci przeszłości oraz zaniechanie planów na przyszłość? Nic z tych rzeczy. Nie ma nic złego we wspomnieniach czy też w planowaniu, ale tylko wówczas, gdy między tym, co było, a tym, co będzie, jest chwila obecna. To, co jest częścią nas samych tu i teraz. To, co przeżywamy i czego doświadczamy w tej chwili. Żyjemy przecież w teraźniejszości, więc powinniśmy uczyć się koncentracji na niej i umiejętnie wykorzystać jej wartość i siłę.
HARMONIA ISTNIENIA
UWAŻNOŚĆ DLA DZIECI – 3 ŁATWE ĆWICZENIA
Ćwiczenia uważności dla dzieci są bardzo często powiązane z elementami medytacji, choć oczywiście nie jest to regułą. Niestety niektóre osoby odrzucają praktykę uważności już na samym początku, gdyż dostrzegają silne powiązanie medytacji uważności z wiarą i religią. Nic bardziej mylnego, gdyż mindfulness jest dedykowany każdej osobie, bez względu na kolor skóry, pochodzenie, wiek i wyznanie. Oto trzy przykłady prostych do wykonania w domu technik uważności:
1. LICZENIE ODDECHÓW
Liczenie oddechów to łatwe ćwiczenie polegające na koncentrowaniu się na własnym oddechu. Uważność u dzieci warto rozpocząć właśnie od tej praktyki. Usiądź z dzieckiem wygodnie i poproś, aby zaczęło liczyć w myślach każdy kolejny wdech i wydech. ,,Jeden’’ przy pierwszym wdechu, ,,jeden’’ przy pierwszym wydechu, ,,dwa’’ przy pierwszym wdechu… aż do 10. Wyjaśnij, że wymaga to skupienia i koncentracji na tym, co tu i teraz. Jeśli będą myśleć o innych czynnościach, mogą pogubić się w liczeniu. Jeśli dziecko pomyli się w liczeniu, na spokojnie powtórzcie ćwiczenie. Liczenie oddechów to nieoceniony fundament kolejnych ćwiczeń i rozwoju w temacie uważności. Możesz wykonywać to łatwe ćwiczenie z dzieckiem nawet dwa razy dziennie.
2. UWAŻNA OBSERWACJA
Wybierzcie ,,żywy’’ obiekt w zasięgu wzroku. Może to być kwiat, ptak, chmura za oknem, pies, mrówka, drzewo bujające się pod wpływem wiatru itp. Skoncentrujcie się na nim. Przyglądajcie się mu przez jedną lub dwie minuty. Obserwujcie jego zachowanie i odkrywajcie niezwykłość jego istnienia, dokładnie tak, jakbyście byli odkrywcami tego obiektu.
3. UWAŻNE SŁUCHANIE MUZYKI
Do tego ćwiczenia wybierz utwór muzyczny, który nie jest znany dziecku. Jeśli masz do dyspozycji słuchawki, to wykorzystaj je (szczególnie jeśli w otoczeniu znajdują się zakłócające bodźce). Włącz nie za głośno muzykę. Zamknijcie oczy i wybierzcie się w niezwykłą podróż, muzyczną drogę pełną miłych doznań. Skupcie się na melodyjności utworu, bez oceniania jego wykonawcy, tekstu itp. Utwór muzyczny możesz zastąpić dźwiękami z otoczenia (np. w lecie, w parku).
Pamiętaj, że uważność u dzieci to proces, który wymaga systematyczności i jest efektem wielu ćwiczeń.
Źródła:
- D. Penman, M. Williams, ,,Mindfulness. Trening uważności’’, Edgard, 2014.
- C. P. Roman, J.R. Albertson-Wren, ,,Mindfulness dla dzieci. Poczuj radość, spokój i kontrolę’’, SENSUS, 2020.
